کبد چرب و رژیم غذایی
کبد یکی از ارگان های مهم بدن است که سم زدایی از دارو ها، دفع محصولات زائد ناشی از تخریب و نوسازی گلبول های قرمز خون به صورت صفرا، تولید فاکتور های انعقادی خون، ذخیره قند به صورت گلیکوژن و نیز تنظیم سوخت و ساز قند و چربی از مهمترین نقش های آن در بدن می باشد.(کبد چرب و رژیم غذایی)
البته نقش کبد در جذب چربی و دفاع در مقابل میکروب ها و سموم جذب شده از راه مواد غذایی را نیز نباید نادیده گرفت. در واقع بیماری کبد چرب نوعی التهاب در بدن است و چربی در کبد انباشته می شود که اخیرا به علت افزایش میزان چاقی در جامعه ی انسانی شیوع این بیماری افزایش یافته است. اهمیت این بیماری به خاطر تخریب سلول های کبدی است و در صورت عدم تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می تواند منجر به بیماری پیشرفته و غیر قابل برگشت کبدی به نام “سیروز” شود .
بیماری کبد چرب شامل طیفی از بیماری خفیف کبد به صورت تجمع چربی در سلول های کبدی است که در سیر خود ممکن است در گروهی از بیماران التهاب سلول کبدی ایجاد شده و با تخریب سلول کبدی به بیماری مزمن و غیر قابل برگشت به نام سیروز منتهی شود. درسته که افرادی که نوشیدنی های الکلی مصرف می کنند، احتمالا به کبد چرب بیشتر مبتلا می شوند با این حال حتی افرادی که الکل هم مصرف نمی کنند می تواند به کبد چرب مبتلا شوند. در ادامه بیشتر به این موضوع می پردازیم که کبد چرب چیست و چگونه درمان می شود؟
انواع دسته بندی کبد چرب
این بیماری به ۴ گرید از نظر میزان پیشرفت دسته‌بندی می‌شود:
- گرید ۱ کبد چرب ساده‌ترین نوع آن است که دلیل آن خوردن مواد غذایی ناسالم است. البته این گرید با افزایش فعالیت‌های روزانه و تغذیه سالم کاملاً برطرف می‌گردد.
- گرید ۲ کبد چرب در این حالت وضعیت بیمار کمی سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌شود این حالت از کبد چرب، رژیم غذایی خاص خود را نیز دارد.
- گرید ۳ کبد چرب تنها با بهبود سبک زندگی قابل درمان خواهد بود ورزش، تغذیه مناسب (کاهش مصرف انواع گوشت، فست فودها، چربی‌ها و غذاهای چرب و…) مدیریت استرس و دیگر موارد. البته این هشداری است برای افراد دارای کبد چرب گرید ۲ و ۱ که در درمان بیماری خود سهل انگاری می‌کنند.(کبد چرب و رژیم غذایی)
- گرید ۴ کبد چرب که به سیروز کبدی معروف است، در صورت اقدام نکردن برای بهبود بیماری پیوند کبد برای فرد احتیاج می‌شود.
علائم کبد چرب
این بیماری معمولاً هیچ علامتی ندارد. اما در برخی از افراد ممکن است علائمی مانند خستگی یا درد در سمت راست بالای شکم، جایی که کبد شما قرار دارد، داشته باشند. اگر فردی دچار سیروز کبدی باشد ممکن است علائمی مانند:
شکم متورم
رگ های خونی بزرگ شده در زیر پوست که معمولا با ظاهر کف دست قرمز دیده می شود.
سینه های بزرگتر از حد معمول در مردان(ژنیکوماستی)
پوست و چشم هایی که به دلیل بیماری به نام یرقان مایل به زرد به نظر می رسند.
سندرم متابولیک و بیماری کبد چرب
بسیاری از محققان اکنون بر این باورند که سندرم متابولیک نقش مهمی در ایجاد کبد چرب دارد.
اگر فردی حداقل سه مورد از علائم زیر را داشته باشد مبتلا به سندرم متابولیک است .این علائم عبارتند از:
چاقی، به ویژه در اطراف کمر (چاقی شکمی)،
فشار خون بالا (فشار خون بالا)،
دیابت،
سطح غیر طبیعی کلسترول،
سطوح بالای تری گلیسیرید،
داشتن سه تا از پنج علامت فوق، بیانگر خطر ابتلا بیشتر به بیماری های قلبی-عروقی و دیابت نوع ۲ است.(کبد چرب و رژیم غذایی)
عوارض کبد چرب چیست؟
- کبد بزرگتر از حد معمول: البته اغلب علائمی ایجاد نمی کند، اما ممکن است در سمت راست بالای شکم درد یا احساس ناراحتی داشته باشید.
- هپاتیت الکلی: این تورم در کبد است که می تواند باعث تب، حالت تهوع، استفراغ، درد شکم و یرقان (پوست و چشم مایل به زرد) شود.
- سیروز الکلی: این تجمع بافت اسکار در کبد شما است. می تواند علائمی مشابه هپاتیت الکلی و سایر علایم زیر را ایجاد کند:
آسیت(انباشته شدن مقدار زیادی مایع در شکم)
فشار خون بالا در کبد
خونریزی در بدن
سردرگمی و تغییر در رفتار و خلق و خو
نارسایی کبد (به معنای از کار افتادن کبد) که می تواند کشنده باشد.
خطرات کبد چرب چیست؟
اکثر عوارض بیماری کبد چرب ناشی از اثرات سندروم متابولیک و مقاومت به انسولین بر روی اعضاء حیاتی بدن مانند سیستم قلب و عروق و سیستم اعصاب می باشد. مهمترین علت مرگ و میر در این بیماری نیز ناشی از عوارض قلبی عروقی است. در حالت غیرقابل برگشت (سیروز کبدی ) درمان، بسیار گران و مشکل خواهد بود. چاقی، بیماری دیابت و سن بالا از عوامل بسیار مهم در پیشرفت بیماری کبد چرب به سمت سیروز می باشند. در مرحله های که بیماری به سیروز رسیده باشد، علائمی نظیر خونریزی گوارشی، نارسایی کبدی، تورم شکم ناشی از احتباس مایع (آسیت) و بدخیمی سلول کبدی دیده می شود. یکی از عوارض نادر بیماری کبد چرب در مرحله سیروز ایجاد سرطان سلول کبدی می باشد. بدیهی است با کنترل بیماری و عدم ایجاد سیروز این عارضه قابل پیشگیری است.
پیشگیری از ابتلا به کبد چرب
جهت پیشگیری از این بیماری حفظ وزن ایده آل و کنترل چربی و قند خون و نیز سایر اجزای سندروم متابولیک توصیه می شود. در افرادی که در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند آزمایشات دوره ای خون جهت بررسی آنزیم های کبدی، چربی و قند توصیه می شود تا با تشخیص و درمان زودرس از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.
رژیم غذایی کبد چرب چگونه باید باشد؟
- کبد اولین جایی است که خون پس از مسیر گوارش به آن می رود و ترکیبات پروتئین و چربی هایی که بدن برای بقا به آنها نیاز دارد را تولید می کند و در صورت رعایت نکردن برنامه غذایی سالم به کبد چرب تبدیل می شود. سطوح بالای قند و انواع خاصی از چربی ها می تواند باعث ساخت چربی های اضافی و آسیب رسیدن به سلامت کبد شود. به همین خاطر، کبد چرب یکی از شایع ترین بیماری های کبدی در سطح جهان است و بسیاری از افراد به بیماری کبد چرب غیر الکلی دچار هستند. یکی از شاخص های خطر مهم این بیماری، چاقی است و برنامه غذایی و ورزش برای درمان و پیشگیری از کبد چرب غیر الکلی بسیار مهم هستند.افراد چاقی که به کبد چرب غیر الکلی مبتلا هستند با کاهش ۵ تا ۱۰ درصد از وزن خود می توانند باعث بهبود بیماری شوند. اگر به این بیماری مبتلا هستید قبل از هرگونه تغییر در برنامه غذایی، مصرف دارویی جدید و یا در صورت داشتن سوال با پزشک خود مشورت کنید. مصرف خوردن غذاهای سرشار از امگا ۳ می تواند برای افراد مبتلا به این بیماری مفید باشد و استفاده روزانه یک گرم مکمل روغن ماهی برای درمان این بیماری توصیه شود. منابع غنی امگا ۳ شامل ماهی های چرب مانند سالمون، ساردین، ماهی خال مخالی، هالیبوت و یا ماهی تن هستند. علاوه بر این ها، گوشت دام هایی که با علف تغذیه شده اند در مقایسه با دام هایی که با ذرت تغذیه شده اند نیز امگا ۳ بیشتری دارند. منابع گیاهی امگا ۳ شامل گردو، بذر کتان، شاهدانه و روغن زیتون می شود. امگا ۳ می تواند به کاهش التهاب نیز کمک کند که برای درمان مفید است. بسیاری از مشکلات و بیماری ها مانند کبد چرب غیر الکلی، به دلیل التهاب بدتر می شوند. بنابراین، کاهش التهاب می تواند به بهبود بیماری هایی که با التهاب در ارتباط هستند کمک کند.(کبد چرب و رژیم غذایی)
مقدار و نوع چربی ها تاثیر مستقیم روی سلامت کبدتان دارند. بعلاوه مصرف مقدار زیاد امگا ۶ و مقدار کمی امگا ۳، خوردن مقدار زیادی چربی های اشباع و ترانس در فست فودها و تا حدودی در روغن های هیدروژنه، می تواند برای سلامت کبد مضر باشد. چربی های ترانس مخصوصا با افزایش التهاب در ارتباط هستند و توصیه می شود تمام افراد مصرف آن را کاهش دهند. منابع سرشار از چربی های اشباع شامل گوشت حیوانات، لبنیات و غذاهای فرآوری شده است. برای پرهیز از چربی های ترانس، بهتر است به برچسب غذاها نگاه کنید و به دنبال روغن های هیدروژنه خاص بگردید. این نوع روغن ها را می توانید در میان وعده های بسته بندی شده و خامه قهوه پیدا کنید. حتی اگر روی بسته ای نوشته شده باشد صفر گرم چربی ترانس اما حاوی روغن هیدروژنه باشد همچنان می تواند در هر وعده ۰٫۵ گرم چربی ترانس به بدنتان منتقل کند. منابع چربی پایین در چربی اشباع و ترانس شامل روغن زیتون، آجیل ها و دانه ها می باشد.علاوه بر مقدار دریافت چربی، نوع کربوهیدرات هایی که می خورید نیز می تواند روی سلامت کبد تاثیر گذار باشد. مصرف مقدار زیادی قند و فروکتوز با افزایش این بیماری در ارتباط است. یکی از منابع اصلی فروکتوز شهد ذرت است که در نوشیدنی های گازدار، شیرینی ها، نان ها، غلات صبحانه، غذاهای منجمد، سس ها یا چاشنی ها و برخی آب میوه های بسته بندی شده استفاده می شود. مصرف مقدار زیادی فروکتوز می تواند باعث آسیب رسیدن به کبد شود و خطر ابتلا به کبد چرب شود. برای کاهش مصرف قند، غذاها را عمدتا در شکل طبیعی خود مصرف کنید. بسیار مهم است که هنگام کاهش مصرف چربی مصرف قندها را افزایش ندهید. بسیاری از افراد زمانی که مصرف چربی خود را کاهش می دهند رو به غذاهایی با چربی کم و کربوهیدرات بالا می آورند. جایگزین کردن غذاهای قندی به جای غذاهای پرچرب هیچ خیری برای کبدتان ندارد و شاید مشکل را بدتر هم بکند.
برنامه غذایی که در آن قند کم، چربی های اشباع و ترانس کاهش و سرشار از امگا ۳ باشد نشان از رژیمی متعادل دارد. در یک برنامه غذایی متعادل مصرف میوه، سبزیجات، لوبیا ها، آجیل ها، دانه ها، روغن زیتون و غلات کامل توصیه می شود. داشتن چنین برنامه غذایی برای سلامت قلب نیز بسیار مفید است. در نهایت، احتمال مرگ در سنین پایین را کاهش و به صورت مفید التهاب را کم می کند.نمونه برنامه غذایی کبد چرب
در برنامه غذایی کبد چرب، پیشنهاداتی متنوع برای صبحانه، ناهار و شام برای شما آماده کرده‌ایم که می‌توانید استفاده کنید.
وعده‌های پیشنهادی برای صبحانه:
- 20 گرم جو دو سر که با دو قاشق چایخوری کره بادام زمینی و یک تکه موز ترکیب کنید.
- همراه با یک فنجان قهوه با کمی شیر کم‌چرب یا شیر خامه گرفته.
- یک کف دست نان سنگگ، نصف قوطی کبریت پنیر کم‌چرب، 2 عدد مغزگردو؛
- یک عدد تخم‌مرغ پخته؛
در میان وعده می‌توانید دو عدد خرما و یک واحد میوه استفاده کنید.
وعده‌های پیشنهادی برای ناهار:
- سالاد اسفناج با سرکه بالزامیک و کمی روغن زیتون؛
- 85 گرم فیله مرغ، فلفل دلمه، روغن زیتون؛
- یک فنجان نخود سبز، کمی فلفل دلمه، چند عدد قارچ؛
- یک فنجان کلم بروکلی، هویج یا سایر سبزیجات پخته شده؛
میان وعده یک قاشق چایخوری کره بادام زمینی با یک برش سیب؛
وعده‌های پیشنهادی برای شام:
- کمی سالاد لوبیا یا سالاد کلم و کاهو؛
- 85 گرم ماهی سالمون پخته شده؛
- یک فنجان بروکلی پخته شده؛
- یک فنجان از انواع توت‌ها؛
- یک لیوان شیر؛
- 4 قاشق ماست کم‌چرب یا ایسلندی، 1 قاشق شوید، 2 عدد مغزگردو؛(کبد چرب و رژیم غذایی)
در این رژیم کبد چرب، پیشنهاداتی ارائه شده که می‌توانید در هر وعده غذایی یکی از آنها را انتخاب کنید. توجه داشته باشید که هر گزینه را در هفته فقط 2 بار تکرار کنید.
- منبع
